یوز ایرانی

آسیب پذیر ترین گونه حیوانات، گربه سانان هستند که یوز پلنگ یکی از گونه های باقی مانده آن است.

یوزپلنگ طبیعتی خجالتی و گوشه گیر دارد و نیاز به فضایی وسیع برای زندگی و شکار دارند که برای بقا و زندگی در حال جنگ هستند.

یوز پلنگ ها از آسیب پذیر ترین گربه های جهان هستند.در گذشته این گونه های یوز های آسیایی از هند به آفریقا فرستاده می شدند به طوری که در اکثر نقاط آفریقا حضور دارند. امروزه یوز آسیایی که در گذشته زینت بخش تخت های سلطنتی هند،ایران و عربستان بوده در حال انقراض است.

اگر یوز پلنگ ها به گونه ای هستند که جدای از هم زندگی می کنند این به خاطر طبیعت آنهاست. یوزپلنگ ها نه تنها گونه ای متفاوت از دیگر گربه سانان هستند بلکه از نظر طبیعت و نژاد هم به گونه ای هستند که به صورت تنها زندگی می کنند.

گروه های آنها تنها یک عضو دارد که تنها عضوش خودشان هستند. حتی مدل پنجه های آن ها از دیگر گربه سانان متفاوت است برای مثال شیرها و ببرها پنجه هایی برای دریدن و خورد کردن گوشت دارند و مناسب برای بالا رفتن از درختان،در حالی که پنجه های یوزپلنگ ها برای گرفتن اجسام سخت و کمک برای سرعت و شتاب سریع طراحی شده است.

همه چیز در یوزپلنگ ها براساس سرعت زیاد و شتاب طراحی شده است.

اگر یک یوز ویک لامبورگینی را در بزرگراه بگذارند تا با هم مسابقه بدهند هردو در کمتر از 3 ثانیه صفر تا 100 را تولید می کنند اما یوزپلنگ می تواند در عرض چند دقیقه به 72 کیلومتر بر ساعت برسد.

یوز پلنگ هایی که به آفریقا فرستاده شدند حدود 90 درصد آن ها در طول قرن بیستم از بین رفتند.

زیرا کشاورزان و دامداران این یوز ها را از زیستگاه خود راندند و شکارچیان برای تفریح و تجارت و سود  فراوان این یوز های در حال انقراض را شکار می کردند.

در مجموع 10 هزار یوزپلنگ امروزه در جهان قرار دارد.

حتی در میان پارک های بزگ آفریقا،یوزپلنگ ها تحت فشار سنگین قرار دارند. این گربه سانان با روحیه خجالتی و حساس تنها گربه ای است که توانایی غرش ندارد.یوز ها روحیه ای کاملا متفاوت با شیر ها دارند با این که هر دو از نظر جسه بسیار به هم شبیه هستند.

یکی از دلایل شکار یوزپلنگ توسط شکارچیان به دلیل یکسری از افراد ثروتمندی است که این حیوانات را به عنوان حیوان خانگی نگه می دارند.تجارت یوزپلنگ ایرانی بین آفریقا و حوزه خلیج فارس زندگی این حیوانات را در خطر قرار داده است.

این روز ها خیلی از عکس های ثروتمندان اعراب را می توانید ببینید که کنار ماشین هایشان با یک یوز به عنوان حیوان خانگی عکس انداخته اند.

این یوز ها تا قرن 21 بیشتر در ایرن و آفریقا یافت می شد که تا الان نزذدیک به 90 درصد آنها نابود شده اند و تنها 7000 قلاده از یوز در دنیا قرار دارد که 50 قلاده از آن یوزپلنگ های آسیایی در ایران قرار دارد. با از بین رفتن زیستگاه این حیوانات بیشتر به سمت انقراض رفته اند.

امروزه قوانین وضع شده برای حمایت از یوز ایرانی سبب شده تا شکارچیان باتوجه به جریمه های سنگینی که سازمان حفاظت از محیط زیست قرار داده کمتر سراغ شکار این حیوانات در حال انقراض بروند. ازجمله جریمه ها به شرح زیر می باشد:

کسانی که نسبت به خرید و فروش گونه های ارزشمند و نادر مثل یوزپلنگ اقدام کنند؛ بر اساس مصوبه شورای عالی محیط زیست در سال ۱۳۹۴، باید حدود ۱۰۰ میلیون تومان جریمه ضرر  و زیان بپردازند. همچنین قضات نیز می توانند این متخلفان را حداکثر به سه سال حبس محکوم کنند.

همچنین کسانی که بدون مجوز سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به نگهداری گونه های حیات وحش اقدام کنند باید بدانند که قوانین محیط زیستی به شکل سختگیرانه ای در حال اجراست و با این متخلفان هم سازمان محیط زیست بدون چشم پوشی برخورد خواهد کرد.

یکی از اقدامات این بود که از دو سال پیش مقرر شد طی بازه ای پنج ساله برنامه عمل گونه‌ های در معرض خطر تدوین شود.

به دلیل وضعیت بحرانی یوز، پروژه یوز از حدود 16 سال قبل آغاز به کار کرد،این پروژه جدا از مجموعه سازمان حفاظت محیط زیست نیست و در قالب یک پروژه بین‌المللی دفتر حیات وحش در معاونت محیط زیست طبیعی سازمان محیط زیست تعریف شده است.

وجود پروژه‌های بین ‌المللی مثل یوز برای این نیست که موضوعی در قالب یک پروژه پیش برود و همه انتظارات تنها از این پروژه باشد بلکه این پروژه‌های بین ‌المللی بخشی از اقدامات انجام شده برای حفاظت از گونه ‌ها هستند.

روژه‌هایی مثل پروژه حفاظت از یوزپلنگ به عنوان بازوهای معاونت محیط زیست طبیعی عمل می‌کنند.

برخی دغدغه تعداد و جمعیت یوز پلنگ‌ های ایرانی را دارند، اما قطعا تعداد گونه‌ ها مساله بسیار مهمی است اما شناسایی عوامل تهدید و نحوه رفع آن‌ها مهمتر است بنابراین لازم است در کنار توجه به آمار و ارقام یوزپلنگ‌ ها به سایر مسائل مثل ترکیب جنسی این گونه نیز توجه کافی داشته باشیم.

شاید آغاز نابودی این جانوربه زمانی برسد که فرمانروایان در گذشته دور دریافتند که می‌توانند آن را دست‌آموز کنند و در شکار بکار گیرند، چرا که از همان سالیان دور تا امروز دیده شده که مگر یک مورد، هیچ‌گاه این جانور نتوانسته در «بند» زادآوری کند و همین آغاز تباهی او بوده است.
روز به روز قلمرو زیست یوز دگردیس شده است تا این که این «گونه جانوری» فقط در ایران یافت می‌شود. ما شیر ایرانی را از دست داده‌ایم، ببر مازندران(خزری) نیز نابود شده است و اینک نوبت رسیده است به این گربه‌سان بی‌پناه. اما ما نمی‌خواهیم بازپسین نسلی باشیم که این گونه را می‌بینیم؛ از اینرو گروه مردم‌نهاد، تیم پژوهش تشکیل داده و به زیستگاه‌های یوز رفته و دوربین کار‌گذاشته و از نزدیک چالش‌هایش را وارسی کرده و از قلاده‌هایش آمار گرفته است.
‎ یکی از چالش‌های این جانور وجود دام‌ چوپانان است که اینک راهش به زیستگاه یوز کشیده شده است. یوز توانایی برابری با سگ‌های گله را ندارد و چوپانان نیز یوز را دشمن می‌پندارند و انتقام یورش گرگ به گله‌های خود را از یوز می‌گیرند.

بزرگ‌ترین عامل تلفات یوز عوامل جاده‌ای است بنابراین تعامل بین دستگاهی برای حل این مشکل بسیار اهمیت دارد. وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست در این موضوع این است که نقاط حادثه‌ خیز را مشخص و روشن کند که برای هر جاده چه تدبیری باید اندیشیده شود

«زیستگاه یوز ایرانی باید دشت‎های باز و تپه‌ماهوری و بیابانی و نیم‌کویرى باشد که بتواند شکار کند. اینک در ایران، یوزها در چنین قلمروهایی(کویر مرکزی) می‌زیند، حال آن که در گذشته در بخش‌های بزرگی از غرب آسیا تا آسیای میانه و شبه‌قاره هند، آوای دویدنش از هرسو به گوش می‌رسید و همچنین در زنجیر فرمانروایان و در شکارگاه‎ها دیده می‌شد؛ ولی اینک در بیرون از ایران، انسان‌ها فقط می‌توانند آن را در تابلوهای مینیاتور به تماشا بایستند؛ در ایران نیز فقط با گذشتن از قلمروهای سخت‎گذر(صعب‎العبور) کویری و در استان‎های یزد و سمنان می‌توان از دور یوزپلنگ را به تماشا ایستاد؛ ولی این نیز گذرا است و بی‌گمان با شکار بی‌سامان کنونی، نابودی غذاهای یوز در طبیعت، ویرانیِ کنام‌هایش در طبیعت، در آینده‌ای نه چندان دور فقط در تابلوهای نگارگری ایرانی قابل‌دیدن است

«برنامه جهانی پشتیبانی از یوز ایرانی توانسته است به ره‎بانی بهتر از این گونه در آستانه نابودی بینجامد و سبب شده است که ایمنی آبی و غذایی و زیستگاهی آن تا اندازه‌ای تامین شود. بکارگیری افزارهایی مانند تله‎گیری، حلقه‌گذاری، رادیومتر و پایش راهگذرهای کوچ یوز راهگشا بوده است و اینک پیچیدگی زیست این جانور می‌تواند بهتر مدیریت شود. از سردولتی یوز ایرانی، در قلمروهایی از پارک ملی کویر، قلمروهای توران، نایبند، دره انجیری و کالبد بهادران، برای دیگر جانداران نیز برنامه تامین آب و غذا اجرا می‎شود.»
«پروژه حفاظت از یوزپلنگ با همکارى برنامه توسعه سازمان ملل و سازمان حفاظت از محیط‌زیست در سال ۲۰۰۱ میلادی با بودجه ۷۲۵ هزار دلاری آغاز شده و سازمان حفاظت از محیط‌زیست ایران نیز همین میزان بودجه را به گردن گرفته است

‎۵ قلمرو گزینش براى کارهای پژوهشی شده است که گمان می رود بیشترین یوزهاى ایران در آن‌ها پراکنده باشند، مانند پارک ملى توران، پارک ملى کویر در استان سمنان، قلمرو حفاظت‎ بافق و پناهگاه‎هاى حیات وحش، دره انجیر و نایبندان در استان یزد. ده‌ها تن محیط‌بان جوان نیز آموزش گرفته‌اند تا به مردم بومی، ره‌بانی از یوز ایرانی را آموزش دهند

 کشور ما در معرض انقراض جدی نسل یوزپلنگ آسیایی است و لازم است تا راهکارهای جدی و اساسی در خصوص حفظ این گونه نادر جانوری اندیشیده شود

هومینو حامی محیط زیست