دمانس یا زوال عقل در سالمندان

رشد جمعیت در تمام کشورها به سرعت در حال تغییر است لذا، اکنون شمار فزاینده ای از سالمندان ،

در تمام کشورهای جهان وجود دارد. بطوریکه جمعیت ۶۵ ساله های جهان از مرز ۶۰

میلیون گذشته است. افزایش سن بر فرایندهای شناختی و فراشناختی تاثیر قابل

ملاحظه ای می گذارد و احتمال وقوع نارسایی های شناختی را افزایش می دهد.

یکی از اختلالات شایعِ همراه با معلولیت شدید و پیشرونده در دوره ی سالمندی،

اختلال شناختی دمانس یا زوال عقل است. این افراد نیاز بسیار ویژه ای به

پرستار سالمند در منزل، برای انجام کارهای روزمره ی خود دارند.

دمانس اپیدمی جهانی است که نه تنها باعث ناتوانی افراد می شود، بلکه علاوه

بر افراد مبتلا به آن، بار سنگینی بر مراقبان و خانواده های آنها نیز تحمیل

می کند. دمانس یا زوال عقل در سالمندان یکی از مهمترین عوامل

ناتوانی و وابستگی افراد مسن در سراسر جهان است. از جمله  پیامد ها

و نشانه های این سندرم، اختلال در رفتار، تکلم، حافظه و ناتوانی در انجام کارهای

روزمره است. این سالمندان نیاز به مراقبت های جامع و کاملی دارند که

ضرورت وجود پرستار سالمند در منزل را بوجود می آورد. شایع ترین علامت

در مراحل اولیه زوال عقل، ضعیف شدن حافظه ی کوتاه مدت می باشد.

عوامل خطرساز افزایش دهنده ی دمانس عبارتند از: سن، سابقه ی

خانوادگی و جنس مونث. سالمندان مبتلا به دمانس علاوه بر اختلال در شناخت،

حافظه، زبان، اعمال دیداری و فضایی، آشفتگی رفتاری نیز دارند که شامل بی تابی،

بیقراری، سرگردانی، خشم، فریاد کشیدن، گسستگی اجتماعی و اختلال خواب است.

توهم و هذیان تقریبا در ۷۵% بیماران دمانس دیده می شود.

علائم بیماری دمانس

در مراحل اولیه علائمی چون اشکال در محاسبات، خستگی و تمایل به ترک

کار و اختلال مربوط به حافظه ی دور بروز پیدا می کند. با پیشرفته شدن بیماری

دمانس، فرد در انجام کارهای روزمره ی خود اختلال پیدا کرده و قادر به محافظت

از خود نمی باشد. در ۳۰-۲۰ درصد بیماران توهم (بخصوص در نوع آلزایمر)، در

۳۰ الی ۴۰ درصد بیماران هذیان (بخصوص هذیان پارانوئید، گزند وآسیب) و ۴۰

تا ۵۰ درصد افسردگی و اضطراب دربیماران مشاهده گردیده، البته در بعضی از

بیماران رفتارهای تهاجمی نیز دیده شده است.

​

آلزایمر، نوعی از دمانس

دمانس انواع گوناگونی دارد که عبارتند از: آلزایمر، دمانس عروقی، دمانس ناشی

از بیماری پیک، دمانس ناشی از بیماری هانتینگتون، دمانس ناشی از بیماری پارکینسون و … .

شایع ترین نوع دمانس، آلزایمر است، بطوریکه ۵۰ تا ۶۰ درصد از بیماران

دمانس را به خود اختصاص می دهد. حدود ۵ درصد افرادی که به سن ۶۵ سالگی

می رسند و ۱۵ تا ۲۵ درصد افراد بالای ۸۵ سال، دمانس از نوع آلزایمر را

تجربه می کنند. بررسی های عصبی از مغز این افراد نشان داده که بافت مغز

بصورت ادامه دار در حال کوچک شدن و صافی شیارهای مغز است. بیشترین

مناطق درگیر شونده ی مغز، دو بخش گیجگاه و آهیانه است. این نوع از دمانس

با شروع تدریجی و افت پیشرونده ی اعمال شناختی همراه است. این روند باعث

اختلال در حافظه ی این افراد می شود. آلزایمر در سالمندان باعث تغییرات شخصیتی،

افسردگی، وسواس و سوءظن می گردد. این بیماران به علت وقوع حملات خشم،

اعمال خشنی انجام می دهند که ممکن است باعث آسیب به خود و دیگران شوند.

مراقبت های مرتبط به دمانس

افراد مسن مبتلا به دمانس نیازهای زیادی دارند که می تواند به شرایط فعلی مربوط

بوده یا ارتباطی با آن نداشته باشد. بازتوانی یک فرایند پویاست، هدف آن، کمک به

افراد مبتلا به دمانس، به منظور حفظ و نگهداری سطح سلامت در حد مطلوب می باشد.

نگهداری از سالمند آلزایمری، به عنواننوعی از بیماری دمانس، نیازمند مهارت و

تخصص ویژه ای است. افراد خانواده ی این بیماران اغلب قادر به نگهداری و مراقبت از

آنها نیستند و پرستار نقش مهمی در ناتوانی جسمانی و روانی این بیماران دارد و در

واقع باعث برقراری یک ارتباط  درمانی و حمایتی با فرد و خانواده اش می شود.

پرستار معمولا بر توانایی و استعدادهای بیمار تاکید می کند؛ به طور مثال پرستار

سالمند آلزایمری، در هنگام برخورد با بیمار به دقت به صحبت های او گوش می دهد

وعلاوه بر تشویق او، در شادی و پیروزی او شرکت کرده و بیمار را به منظور تلاش در

بهبود درک از خود و توانایی مراقبت از خود تحسین می کند.

پرستار با توجه به توانایی ها و پیشرفت های سالمند مبتلا به دمانس آلزایمری،

اهداف و برنامه ی مراقبتی تنظیم می کند. این اهداف در حوزه هایی چون مقابله با

ناتوانی، مراقبت از خود، حرکت و انتقال، مراقبت از پوست و کنترل مثانه و روده تنظیم می گردد.

مراقبت های فرد محور برای سالمندان

دمانس یک ویژگی مرتبط به سن است که شیوع آن با بالا رفتن سنِ افراد مسن، بیشتر

می شود. بنابراین می توان این انتظار را داشت که تقاضای خدمات بازتوانی و پرستاری

برای این بیماران افزایش می یابد. مراقبت های فرد محور به عنوان یک روش مطلوب برای

سازمان دادن به خدمات، برای این سالمندان عنوان می شود. در این روش چهار موقعیت

درونی، باعث بهبود فردیت فرد سالمند می شود:

•  ارزش شخصی
  جایی که افراد مسن مبتلا به دمانس احساس می کنند برای دیگران مهم هستند.
•  احساس کارگزاری
  جایی که فرد مسن می داند که آزادی عمل و کار دارد.
• امید
  جایی که فرد احساس امنیت، اطمینان و راحتی دارد.
• اعتماد اجتماعی
  جایی که فرد می داند از لحاظ اجتماعی مورد پذیرش است.

پرستار سالمند در منزل با بهره گیری از این اصول می تواند، همیاری بیشتری از

سالمند خود دریافت کند و همچنین در یک مسیرِ متناسب با شأن سالمند، به بهبود

شو حفظ سلامتی بیمار کمک کند.